1 лістапада спаўняецца 150 гадоў з дня нараджэння Дзмітрыя Іванавіча Даўгялы, беларускага гісторыка, архівіста, археографа, дырэктара бібліятэкі АН Беларусі.

24 чэрвеня, праз два дні пасля нападу на нашу краіну гітлераўскіх войскаў, Якуб Колас з сям'ёй пакідае Мінск. 14 жніўня 1941 года ён прыехаў у Ташкент, куды была пераведзена Акадэмія навук БССР.

Архивное дело — не просто бумажная канцелярщина. Документы подтверждают и опровергают исторические теории, уничтожают репутации и возвращают имена. Так что миссия архивистов невероятно важна. Тем более что в белорусской истории еще столько белых пятен, которые требуют самоотверженной работы ученых. Вот уже более 70 лет ученые ищут рукописный архив из 14 папок, собранный Академией наук Беларуси для первого академического издания произведений Максима Богдановича. Архив исчез во время Великой Отечественной войны. До сих пор не найден и архив Всеволода Игнатовского, первого президента Академии наук БССР.

21 верасня календар чарговы раз нагадвае дату нараджэння слыннага сына Бярэзіншчыны Мікалая Барысевіча. У гэты дзень споўнілася 95 гадоў з дня нараджэння акадэміка з сусветным імём, прэзідэнта АН БССР.

Многие книжные хранилища разделили горькую судьбу Александрийской библиотеки: книги не только столетиями собирали как источник знаний и просвещения, но и уничтожали. Многие белорусские книгосборы, "исчезнув" с нашей земли, часто "всплывали" в землях чужих. Одна из таких коллекций - библиотека Хрептовичей - хранится в Киеве, несмотря на попытки вернуть ее, предпринятые при содействии Инбелкульта, предшественника Академии наук БССР.

За сваю амаль паўвекавую гісторыю просты хлапчук с сялянскай сям’і прайшоў вялікі цярністы і складаны шлях ад звычайнага гарбара да кіраўніка Часовага рабоча-сялянскага ўрада і аўтара Маніфеста аб абвяшчэнні ССРБ. Патрапіўшы ў спіс «ворагаў народа», ён скончыў сваё жыццё ў псіхіятрычнай бальніцы. Сумленнае імя беларускаму паэту і пісьменніку, рэдактару газеты «Савецкая Беларусь» і часопіса «Полымя», дырэктару Дзяржаўнага выдавецтва БССР і Дзяржаўнага архіва БССР, загадчыку Дзяржвыдавецтва, намесніку народнага камісара адукацыі БССР, сябру Інбелкульта, а потым і акадэміку АН БССР, члену ЦВК БССР Дзмітрыю Жылуновічу, альбо Цішку Гартнаму, цалкам вярнулі толькі пасля яго поўнай рэабілітацыі ў 1988 годзе.

135-летний юбилей Александра Лявданского, одного из основателей белорусской археологии, заведующего сектором археологии Инбелкульта мы отмечаем в начале сентября. Кто же такой Александр Лявданский и что о нем известно?

8 сентября 2018 г. столица Республики Беларусь город-герой Минск торжественно отмечает День города. К 950-летию Минска, в сентябре 2017 г., Национальным архивом Республики Беларусь подготовлен фундаментальный научный труд – сборник документов и материалов «Возрожденный из руин. Восстановление и развитие Минска в 1944-1955 гг.»., где через призму архивных документов освещён этот непростой, но в то же время один из ключевых периодов в истории столицы Беларуси. В годы Великой Отечественной войны Минск был практически полностью разрушен. Разграблению подверглись картинная галерея, филармония, Академия наук БССР, Минская библиотека, Белгосуниверситет, театр оперы и балета, множество школ

31 октября 1921 года с лекции по истории начались занятия в первом высшем учебном заведении БССР — Белорусском государственном университете. Его первым ректором стал историк, исследователь и один из основателей славяноведения, академик Академии наук Белорусской ССР Владимир Иванович Пичета.

15 августа 1956 года Институту языкознания Академии наук БССР было присвоено имя Якуба Коласа.

Беларусы з даўніх давён кланяліся і пакланяліся камяням. Багата іх стала абярэжнікамі і ахоўнікамі нашага краю. І сёння можна пакланіцца ім: не толькі ў запаведна-святых месцейках Беларусі, але і ў Музеі валуноў. Гэты унікальны аб'ект быў створаны ў 1985 годзе як Эксперыментальная база па вывучэнні ледавіковых валуноў прфы Інстытуце геалагічных навук Нацыянальанй акадэміі навук.

В честь белорусского историка, общественного и политического деятеля, первого Президента Института белорусской культуры, президента Академии наук БССР, директора Института истории АН БССР Всеволода Игнатовского названа небольшая улочка в жилом районе Домбровка.

В прошлом году, 26 февраля 2017 года, умер Юджин Гарфилд - создатель Science Citation Index, по большому счету, и создатель самой наукометрии. В последнее время все чаще звучат несправедливые упреки в его адрес, связанные с использованием импакт-фактора. Еще в 1981 году Гарфилд посетил Минск и принял участие в семинаре, прошедшем в Центральной научной библиотеке АН БССР. Своими воспоминаниями о знакомстве с д-р Гарфилдом делится заведующий сектором научной библиотеки БНТУ Владимир Лазарев.

20 мая Беларускаму дзяржаўнаму эканамічнаму ўніверсітэту спаўняецца 85 гадоў. Багатая гісторыя гэтай установы пачалася ў далёкім ужо 1933 годзе. Менавіта тады на базе эканамічных структур акадэміі навук і БДУ быў адкрыты Інстытут народнай гаспадаркі.

15 мая 1997 года указом Президента Республики Беларусь Академия наук БССР преобразована в Национальную академию наук Беларуси.

8 мая спаўняецца 135 гадоў з дня нараджэння Сцяпана Некрашэвіча, беларускага навукоўцы і грамадскага дзеяча, ініцыятара стварэння іпершага старшыні Інстытута беларускай культуры (цяпер - Нацыянальная акадэмія навук Беларусі), акадэміка АН Беларусі.

В 1990-х белорусские ученые регулярно ездили с экспедициями в пострадавшую от аварии на Чернобыльской АЭС. Так собирали многотысячную коллекцию предметов материальной культуры и народного искусства из отселенных деревень, которая теперь выставляется в Минске. Локомотивом смелой идеи стал Виктор Шматов - он как раз возглавил отдел древнебелорусской культуры в Институте искусствоведения, этнографии и фольклора Академии наук.

В 1935 году Центральный ботанический сад был отделен от Института биологии в самостоятельную единицу при Президиуме АН БССР.

13 лютага адзначаліся 100-я ўгодкі з дня нараджэння Пятра Машэрава. Легендарны партызанскі камандзір Дубняк, які адразу пасля вызвалення Беларусі стаў Героем Савецкага Саюза, прыкладаў усе намаганні для паваеннага аднаўлення свайго роднага краю і дасягнуў заслужаных кар’ерных поспехаў. Пастаянна ўнікаў Пётр Міронавіч і ў справы Акадэміі навук БССР.

Что значит для могилевчан юбилей Могилевской области? Свидетель и яркий участник многих масштабных событий, связанных с городом и областью, бывший председатель Могилевского горисполкома Юрий Георгиевич Степанищевский рассказывает, каким он помнит Могилев. Среди событий, оставивших след в его памяти, - создание научно-исследовательского института физики и физико-технического филиала Академии наук БССР.

В 1922 году был основан Институт белорусской культуры, ныне Национальная академия Беларуси.

У рамках мерапрыемстваў, прысвечаных Дню беларускай навукі, на Дні адчыненых дзвярэй запрашае Музей гісторыі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі

Напрыканцы 2017 года, які праходзіў як Год навукі, Міністэрства сувязі і інфармацыі Рэспублікі Беларусь выпусціла ў абарачэнне паштовы блок «Выдатныя вучоныя Беларусі». На блоку змешчаны партрэты першага прэзідэнта Беларускай акадэміі навук гісторыка Усевалада Ігнатоўскага, другога прэзідэнта БАН гісторыка Паўла Горына, сёмага прэзідэнта Акадэміі навук БССР біёлага Васіля Купрэвіча, восьмага прэзідэнта Акадэміі навук БССР фізіка Мікалая Барысевіча. Варта ўзгадаць некаторыя факты іх жыццяпісу.

Праблема адсутнасці спецыялізаванага перыёдыка гісторыкаў Беларусі закраналася не адзін раз, упершыню пытанне аб заснаванні ўласнага перыёдыка беларускімі гісторыкамі было пастаўлена ўжо 18 красавіка 1956 г. Гэта адбылося на партыйным сходзе акадэмічнага Інстытута гісторыі АН БССР.

Что случилось в стране в предыдущие годы Собаки? В 1994 году в Беларусь прилетел президент США Билл Клинтон c супругой. Во вреям визита гость встретился с молодежью в Академии наук.

У 1920-я гады ў Маскве вучылася шмат выхадцаў з Беларусі, якія ехалі ў расійскую сталіцу набываць веды, каб потым аддаць іх на карысць Бацькаўшчыне. У склад беларускага зямляцтва ў Маскве ўваходзіла тады больш за тысячу чалавек, сярод іх і Міхась Лойка — будучы вялікі беларускі эканаміст, географ і матэматык родам з вёскі Ярэмічы Карэліцкага раёна. У 1924 годзе Міхась Лойка быў абраны правадзейным членам Інстытута беларускай культуры ў Мінску. У 1931 годзе ў Беларускай АН быў арганізаваны Інстытут эканомікі. Загадчыкам кафедры эканамічнай геаграфіі ў гэтым інстытуце быў прызначаны Міхась Лойка.

Першы том "Тлумачальнага слоўніка беларускай мовы" пад агульнай рэдакцыяй акадэміка АН БССР К. К. Атраховіча (Кандрата Крапівы) выйшаў 40 гадоў таму, у 1977 годзе. Мінчанка Ніна міхайлаўна Лявончык падчас сваёй працы ў Інстытуце мовазнаўства імя Якуба Коласа Акадэміі навук БССР брала непасрэдны ўдзел у працы над знакавым выданнем. Яе ўспаміны - нібы вяртанне на машыне часу ў маладосць.

13 жніўня 1956 года Якуб Колас напісаў ліст-зварот ў ЦК КПБ, прысвечаны гаротнаму становішчу беларускай мовы, у тым ліку і ў навуковым ужытку ў Акадэміі навук.

Для геолага, акадэмкіа НАН Беларусі Радзіма Гарэцкага гісторыя рэпрэсій — гэта гісторыя сям'і. Бацьку, вучонага і заснавальніка Акадэміі навук, катавалі ў турмах і ганялі па лагерах. Дзядзьку, пісьменніка Максіма Гарэцкага, расстралялі ў 1938-м. Напярэдадні гэтай даты Радзім Гарэцкі распавядае, што падчас рэпрэсій страціла яго сям'я і ўся Беларусь.

В дни празднования одного из юбилеев академической науки Беларуси прозвучали слова о том, что Национальная академия наук Беларуси является "аккумулированным интеллектом нации". Эти слова - не просто удачная метафора, в них схвачена сама суть того феномена, каким национальная академия наук является в любой стране.

Сегодня здание на улице Володарского, 5, у большинства минчан ассоциируется с театром имени М. Горького. Но так было не всегда. За более чем вековую историю постройка несколько раз меняла свой профиль, а также становилась местом действия важных для всей страны событий. В этом здании прошло и учредительное собрание Академии наук БССР.

Очерк члена-корреспондента НАН Беларуси А. Н. Данилова посвящен выдающемуся отечественному ученому Леониду Михайловичу Сущене, который с 1992 по 1997 год возглавлял Национальную академию наук Беларуси. Автор рассказывает о той значительной роли, которую сыграл Л. М. Сущеня в развитии белорусской науки и самой Академии, приводит интересные факты из биографии ученого.

Сярэдзіна 1920-х для інтэлігенцыі БССР стала часам аптымістычных спадзеваў. Развіццё нацыянальнай культуры, навукі, асветы, адносная свабода думак і творчых хістанняў. Газета "Звязда", у якой парцаваў Алесь Карачун, цалкам перайшла на беларускую мову. Але мала хто тады разумеў, што гэта адно зацішша перад бурай. Пачынаючы з лютага 1930 года органамі ОГПУ была арыштаваная вялікая група работнікаў асветы, дзеячаў культуры і прадстаўнікоў Акадэміі навук БССР. Па гэтай справе пайшоў і калега Карачуна Павел Жаўрыд. Алесь Карачун вельмі перажываў арышт свайго таварыша і, хутчэй за ўсё, ужо тады прадчуваў свой незайздросны лес.

45 лет назад, 7 сентября 1972 года, при Белорусском политехническом институте был основан НИИ порошковой металлургии.

Першы том Беларускай Савецкай Энцыклапедыі быў падпісаны ў друк 28 жніўня 1969 года. Паколькі ў гэтым годзе выдавецтву "Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі" споўнілася паўстагоддзя, ёсць нагода ўспомніць хроніку спраў мінулых дзён. У студзені 1967 года была сфарміравана галоўная рэдакцыя Беларускай Савецкай Энцыклапедыі Акадэміі навук БССР на парвах навукова-даследчага інстытута. Уласна, гэтая дата і лічыцца кропкай адліку гісторыі выдавецтва.

Пра што пісала абласная газета ў 1960-я - пачатак 1970-х гадоў? У той час адбываліся значныя працоўныя і спартыўныя перамогі, адзначаліся знамянальныя даты. 17 жніўня 1967 года адбылося ўрачыстае пасяджэнне ў гонар 450-годдзя беларускага кнігадрукавання з удзелам кіраўніцтва Віцебска, прадстаўнікоў Акадэміі навук БССР, Дзяржаўнага камітэта Савета Міністраў БССР па друку, грамадскасці. З дакладам выступіў дырэктар Інстытута літаратуры АН БССР В. Барысенка.

22 жніўня спаўняецца 115 гадоў з дня нараджэння наркама асветы БССР Еўдакіі Уралавай. Гэтую постаць гісторыкі ацэньваюць супярэчліва, але менавіта яна ў цяжкія ваенныя гады здолела зберагчы патэнцыял нашай адукацыі, навукі і культуры, дбала аб аднаўленні ў эвакуацыі дзейнасці БДУ і Акадэміі навук БССР.

Аддзел генеалогіі, геральдыкі і нумізматыкі быў створаны ў 2016 г. у выніку аптымізацыі і рэарганізацыі структуры Інстытута гісторыі НАН Беларусі на базе аддзела спецыяльных гістарычных навук і інфармацыйна-аналітычнай работы. Гісторыя стварэння і працы аддзела яшчэ раз паказвае, што так званыя спецыяльныя гістарычныя навукі пераходзяць ад выканання дапаможных функцый да цалкам самастойнага вывучэння многіх важных праблем гісторыі.

28 чэрвеня спаўняецца 83 гады з дня нараджэння Віталя Антонавіча Талкачова, беларускага вучонага, акадэміка НАН Беларусі. Таксама 60 год таму створаны Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя Кандрата Крапівы НАН Беларусі.

В год 500-летия белорусского книгопечатания корреспонденты решили исследовать одну из наиболее интересных страниц нашей литературной истории – что читали бойцы во время войны и как в то время творили поэты и прозаики? Белорусские писатели оказались на разных дорогах отступлений и полях сражений. Янка Купала, например, оказался в Казани, в пригородном Печище над Волгой, а Якуб Колас — в далеком Ташкенте, куда была переведена Академия наук БССР. Наиболее интересными фактами поделилась заведующая отделом письменных и изобразительных источников Белорусского государственного музея истории Великой Отечественной войны Галина Павловская.

Палявыя этнаграфічныя даследванні з 1930-х гг. праводзіліся секцыяй этнаграфіі Інстытута гісторыі АН БССР. Тэматыка палявых працаў прыкметна пашырылася пасля стварэння ў 1957 г. Інстытута мавазнаўства, этнаграфіі і фальклору АН БССР.

28 лет назад к 60-летию Академии наук в главном корпусе АН БССР открыт музей истории Академии наук Беларуси. Площадь музейной экспозиции составляет 250 м2, а в фондах музея насчитывается около 13 тысяч экспонатов.

Вядомы этнограф, фалькларыст, мемуарыст... Усё гэта пра бацьку класіка беларускай літаратуры Максіма Багдановіча. Адам Ягоравіч Багдановіч нарадзіўся ў сям’і дваровых сялян. Але дзякуючы здольнасцям, талентам і настойлівасці змог атрымаць адукацыю і прафесію. Справай усяго свайго жыцця Адам Ягоравіч называў працу «Мова зямлі. Насельніцтва Верхняга Паволжа, Акі і Камы. Этналагічны нарыс па дадзеных вода-рачной наменклатуры і іншых матэрыялах». Аднак пры жыцці аўтара кніга так і не была апублікавана, хаця здзяйсняліся многія спробы, а праца трапляла на рэцэнзаванне да розных навукоўцаў. На пачатку 1930-х гг. А. Багдановіч дасылаў рукапіс і ў АН БССР.

Пад час перабудовы ў СССР пачалі звяртаць большую ўвагу на гісторыю і культуру. У сувязі з гэтым была створана адпаведная арганізацыя Савецкі фонд культуры. Аддзяленні гэтай арганізацыі ўзніклі і ў саюзных рэспубліках, у тым ліку і ў БССР. У верасні 1989 г. пачаў выхадзіць новы часопіс "Спадчына". Сярод публікацый у яго першых нумарах - матерэрыялы чытанняў, прысвечаных 580-м угодкам Грунвальдскай бітвы, што адбыліся ў Інстытуце гісторыі АН БССР.

110 лет назад родился известный селекционер академик Петр Альсмик, который даже в оккупации сохранил ценные сорта картофеля. О жизни ученого и его наследии рассказывает заместитель директора НПЦ НАН Беларуси по картофелеводству и плодоовощеводству Вадим Маханько.

Год навукі на Беларусі пачаўся з прэс-канферэнцый, круглых сталоў, інтэрв’ю для вядучых СМІ аўтарытэтных беларускіх вучоных. Прэзентаваў Год навукі ў Беларусі Старшыня Прэзідыума НАН Уладзімір Гусакоў. Заўважым, аднак: свае навуковыя пошукі ўраджэнцы Беларусі пачалі весці задоўга да таго, як на тэрыторыі краіны ў 1922 годзе ўзнікла першая беларуская навуковая ўстанова.

В Беларуси с 22 по 25 февраля будет находиться пакистанская сельскохозяйственная делегация во главе с первым заместителем министра национальной продовольственной безопасности и исследований Пакистана Абидом Джаведом. Основным элементом программы пребывания станет проведение третьего заседания белорусско-пакистанской совместной рабочей группы по сельскому хозяйству. Программой визита пакистанской делегации также предусмотрены переговоры с руководством Министерства сельского хозяйства и продовольствия Беларуси, Национальной академии наук, РУП "Научно-практический центр Национальной академии наук Беларуси по механизации сельского хозяйства", ОАО "Минский молочный завод №1" и другие.

У перыяд дзейнасці В. Купрэвіча была закладзеная сучасная структура АН БССР, гэты час называюць часам рэнесансу ў беларускай навуцы - часам Купрэвіча. З дзяцінства лёс не песціў вучонага, але ж з малых гадоў Васіль Феафілавіч імкнуўся да ведаў.

92 года назад открылась библиотека Института белоруской культуры.

Трагічная смерць паэта дагэтуль выклікае шмат пытанняў: было гэта забойства, арганізаванае ў падраздзяленні НКВД, скіраваным на выяўленне антысавецкіх фарміраванняў сярод супрацоўнікаў украінскай, беларускай Акадэмій навук, пісьменнікаў, работнікаў мастацтва, ці няшчасны выпадак?