Класіку беларускай літаратуры прыходзілі дзясяткі лістоў штодзень з розных раёнаў Беларусі, а часам з далёкіх гарадоў і рэспублік былога Савецкага Саюза і іншых сацыялістычных краін. Пра дзейнасць Якуба Коласа ў якасці дэпутата Вярхоўнага Савета БССР і СССР ці віцэ-прэзідэнта Акадэміі навук БССР вядома толькі вузкаму колу людзей. Пры гэтым менавіта перапіска Якуба Коласа не проста як дэпутата, а як уплывовага нацыянальнага дзеяча з’яўляецца цікавай тэматыкай для шматлікіх даследаванняў, часта лакальнага маштабу.

Якуб Колас пакінуў пасля сябе велізарную творчую спадчыну. Але за адносна доўгае жыццё беларускі класік не змог рэалізаваць усе свае творчыя задумы і ідэі. Сярод такіх - мастацкі твор пра Крычаўскае паўстанне. Хутчэй за ўсё, падкінуў гэту ідэю пісьменніку гісторык, віцэ-прэзідэнт Акадэміі навук БССР Васіль Шчарбакоў.

У фондах Дзяржаўнага літаратурна-мемарыяльнага музея Якуба Коласа захоўваецца больш як 4000 фотаматэрыялаў. Сярод іх - цікавы здымак старэйшага сына Коласа Данілы Міцкевіча, першага дырэктара музея. На гэтую пасаду ён быў прызначаны тагачасным прэзідэнтам Акадэміі навук Васілём Купрэвічам.

Аповесць "Дрыгва" Якуба Коласа гістарычная: у ёй закранаюцца падзеі польска-савецкай вайны 1919-1921 гг. Пачатак напісанная аповесці можна адлічваць ад канца 1932 года. Падчас экспедыцыі навуковўцаў у Палессе былі запісаныя ўспаміны старога партызана Талаша. Сшытак з імі Коласу перадаў кіраўнік экспедыцыі ад Беларускай акадэміі навук Васіль Шчарбакоў.

2017 год стаў знакавым для Беларусі юбілеямі двух класікаў беларускай літаратуры - Якуба Коласа і Янкі Купалы. А на падваконні аднаго з кабінетаў музея Якуба Коласа, што знаходзяцца ў будынку Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, можна ўбачыць незвычайную кампазіцыю: два здымкі невялікага фармату, ляльку-кабету і маленькае дрэўца ў вазоне...

Знакаміты твор Якуба Коласа "Сымон-музыка", хаця і перасягнуў 100-гадовую мяжу стварэння, яшчэ вельмі далекі ад разгадкі ўсіх таямніц, датычных яго напісання. У фондах Дзяржаўнага літаратурна-мемарыяльнага музея Якуба Коласа захоўваюцца цікавыя выданні паэмы. Адно з іх - выданне 1942 года за дарчым надпісам паэта Новіка-Пеюна. Якім чынам выданне трапіла ў музей? часткова гэтую гістоырю праясняюць і дакументы з фонду Цэнтральанй навуковай бібліятэкі НАН Беларусі.