Савет маладых вучоных Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі – пастаянна дзеючы грамадскі орган пры Прэзідыуме Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі. Саветы маладых вучоных створаны пры арганізацыях і Прэзідыуме НАН Беларусі з мэтай павышэння ўдзелу маладых вучоных у развіцці навуковага патэнцыялу Акадэміі, пераадолення негатыўных тэндэнцый ва ўзроставай структуры навуковых кадраў, фарміраванні навуковай палітыкі і інтэграцыі навукі і адукацыі.
Правамерна казаць пра тое, што інстытуалізацыя дзейнасці акадэмічнай моладзі пачалася з першых гадоў існавання Беларускай акадэміі навук (БАН). У сакавіку 1929 г. было створана Бюро аспірантаў – калегіяльны орган, у які ўваходзілі саіскальнікі вучоных ступеняў. Менавіта з гэтага моманту бярэ пачатак гісторыя Савета маладых вучоных (а не з 1965 г. як лічылася раней). Першым дакументальна пацверджаным старшынёй дадзенага Бюро з'яўляецца аспірант па прозвішчы Бобрык (імя і імя па бацьку невядомыя). Бюро праводзіла вялікую работу па падрыхтоўцы маладых навуковых кадраў.
Совет молодежи стал одним из первых на территории СССР. Так, в протоколе общего собрания от 21 октября 1929 г. отмечено: "Тав. Бобрык паведамляе, што наша Бюро выклікала на сац. спаборніцтва Бюро асьпірантаў Акадэміі Навук СССР, але гэты выклік пакуль што не прыняты таму, што там яшчэ не арганізавана Бюро".
Ужо з 1931 г. у сістэме БАН дзейнічаў Інстытут аспірантуры. У асяроддзі акадэмічнай моладзі зараджаліся шматлікія ініцыятывы і будучыя мэтры айчыннай навукі.
Пасля вызвалення Беларусі ад нямецкіх захопнікаў востра стаяла пытанне не толькі аднаўлення матэрыяльнай базы Акадэміі навук, але і папаўнення яе кадравага складу. Гэтая праблема была адной з цэнтральных у акадэмічнай дзейнасці камсамольскай арганізацыі.
Па прапанове Камітэта камсамола і ў адпаведнасці з пастановай Прэзідыума ад 20 лістапада 1965 г. быў створаны Савет маладых вучоных АН БССР. Першым яго старшынёй стаў супрацоўнік Інстытута фізікі Уладзімір Рубанаў.
Камітэт камсамола і Савет маладых вучоных у 1966 г. прапанаваў праводзіць штогадовы агляд-конкурс работ маладых вучоных. Арганізатарамі выступалі: Прэзідыум, партком, камітэт камсамола і С. Менавіта гэтыя органы да пачатку 1990-х гадоў вызначалі маладзёжную палітыку ў АН БССР.
Пры Цэнтральным камітэце ЛКСМБ дзейнічаў агульнарэспубліканскі Савет маладых вучоных. Яго старшынёй доўгія гады з'яўляўся Уладзімір Спрынджук (член-карэспандэнт АН БССР).
Актыўную дзейнасць на працягу 1960 – 1970 гадоў у маладзёжным руху праявілі вядомыя вучоныя АН БССР. Шмат зрабілі для развіцця маладзёжнай навуковай творчасці ў рэспубліцы: Аляксандр Рубанаў (акадэмік НАН Беларусі), Пётр Прахарэнка (у той час сакратар камсамола АН БССР, у будучым акадэмік). Дзякуючы арганізатарскім здольнасцям гэтых лідараў многія маладыя беларускія вучоныя прымалі ўдзел у важных мерапрыемствах. Заслугоўвае ўвагі вопыт навукова-тэхнічнага таварыства школьнікаў, якое было створана ў 1975 г. пры АН БССР.
На працягу 1960 – 1980 гадоў Савет маладых вучоных АН БССР стаў школай жыцця для многіх вядучых дзеячаў айчыннай навукі. Іх навуковы і арганізатарскі вопыт з'яўляецца прыкладам для сённяшняй навуковай моладзі. Сярод былых старшыняў Савета маладых вучоных неабходна таксама назваць акадэміка Віктара Парфёнава, Мікалая Румака (член-карэспандэнта АН БССР). Таксама намеснік Старшыні Прэзідыума НАН Беларусі Сяргей Кілін у пачатку 1980-х гадоў узначальваў Савет маладых вучоных і быў адзначаны прэміяй ЛКСМБ.
Пачатак 1990-х гадоў адзначыўся грамадска-палітычнымі і сацыяльна-эканамічнымі пераўтварэннямі ў Беларусі. Не стала партыйнай і камсамольскай арганізацый, з якімі была цесна звязана праца Савета маладых вучоных.
Нягледзячы на цяжкасці ў дзейнасці Акадэміі навук Беларусі ў 1990-х гадах маладыя вучоныя не былі абдзеленыя ўвагай. Так, Прэзідыумам НАН Беларусі быў прыняты шэраг пастаноў, накіраваных на паляпшэнне іх матэрыяльнага становішча, а таксама па правядзенні конкурсаў на лепшую маладзёжную навуковую працу.
У адпаведнасці з пастановай Прэзідыума ад 22 кастрычніка 1998 г. быў створаны Савет маладых вучоных НАН Беларусі. Яго старшынёй стаў кандыдат філалагічных навук Аляксандр Шаблоўскі.
У сувязі з умацаваннем структуры НАН Беларусі ў пачатку 2000-х гадоў узніклі рэальныя перадумовы для развіцця маладзёжнай палітыкі. З гэтай мэтай Пастановай Прэзідыума ад 20 сакавіка 2003 г. было зацверджана новае палажэнне аб саветах маладых вучоных у НАН Беларусі. Старшынёй абноўленага Савета маладых вучоных быў абраны Андрэй Худалей (Інстытут цепла- і масаабмену НАН Беларусі).
Важным пачынаннем у дзейнасці Савета маладых вучоных стала правядзенне пры падтрымцы Прэзідыума НАН Беларусі канферэнцыі «Моладзь у навуцы».
Шмат зрабіла для развіцця маладзёжнай навуковай супольнасці Святлана Пашкевіч (У цяперашні час загадчыца лабараторыі ў Інстытуце фізіялогіі НАН Беларусі). Дзякуючы яе настойлівасці ў інстытутах былі арганізаваны Саветы маладых вучоных, з'явіліся новыя формы працы, актывізавалася спартыўна-масавая дзейнасць.
У апошнія гады дзякуючы ўсебаковай падтрымцы Старшыні Прэзідыума НАН Беларусі Гусакова В.Г., Савет маладых вучоных сумесна з Прэзідыумам арганізаваў цэлы шэраг буйных мерапрыемстваў: I Еўразійскі форум маладых вучоных, Школу маладых вучоных "Вучоны пад ключ", Еўрапейскую школу біятэхналагаў, фестываль навукі, заснаваны маладзёжны конкурс "100 талентаў НАН Беларусі".
Рэалізаваны комплекс мер па падтрымцы таленавітай моладзі ў Акадэміі навук дазволіў павялічыць колькасць маладых вучоных з 18 да 25% ад агульнай колькасці даследчыкаў у перыяд з 2014 па 2019 гады.
Сёння Савет маладых вучоных НАН Беларусі – гэта найбольш аптымальны інстытут ажыццяўлення акадэмічнай маладзёжнай палітыкі, а таксама ўдалая форма самаарганізацыі моладзі па рэалізацыі творчага пачатку ў навуковай дзейнасці.
Савет маладых вучоных НАН Беларусі з'яўляецца пастаянным грамадскім органам, дзеючым пры Прэзідыуме НАН Беларусі. Савет узначальвае сістэму Саветаў маладых вучоных у Акадэміі навук і каардынуе яе працу.
ПАЛАЖЭННЕ
Аб Савеце маладых вучоных
Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі
1.1.Нацыянальная акадэмія навук Беларусі (далей – НАН Беларусі) зыходзіць з неабходнасці павышэння ролі і адказнасці маладых вучоных у фарміраванні навуковай палітыкі, развіцці навуковага патэнцыялу, пераадоленні негатыўных тэндэнцый ва ўзроставай структуры навуковых кадраў і ажыццяўленні рэальнай інтэграцыі навукі і адукацыі. Для вырашэння гэтых задач у НАН Беларусі, аддзяленнях навук і навуковых арганізацыях НАН Беларусі ствараюцца пастаянна дзеючыя Саветы маладых вучоных.
1.2. Маладымі навукоўцамі прызнаюцца навуковыя работнікі, магістранты, аспіранты, суіскальнікі і дактаранты арганізацый НАН Беларусі, якія не дасягнулі 35 гадоў.
1.3. Агульную каардынацыю дзейнасці Савета маладых вучоных НАН Беларусі ажыццяўляе Галоўны вучоны сакратар НАН Беларусі.
1.4. Савет маладых вучоных НАН Беларусі ў сваёй дзейнасці кіруецца дзеючым заканадаўствам Рэспублікі Беларусь, Статутам Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, пастановамі Прэзідыума НАН Беларусі, Бюро Прэзідыума і сапраўдным Палажэннем.
1.5. Савет маладых вучоных НАН Беларусі мае свой бланк, штамп, лагатып, афіцыйны вэб-сайт і т. д.
1.6. Савет маладых вучоных не з'яўляецца юрыдычнай асобай.
2.1. Праца Савета маладых вучоных НАН Беларусі ажыццяўляецца па наступных напрамках:
2.1.1. Навуковая дзейнасць маладых вучоных;
2.1.2. Прыцягненне моладзі ў НАН Беларусі, а менавіта праца са студэнцкай моладдзю, саветамі маладых вучоных вышэйшых навучальных устаноў Рэспублікі Беларусь і замежжа;
2.1.3. Сацыяльныя пытанні, уключаючы працу з прафкамам, жыллёвыя пытанні, культурна-масавыя і спартыўныя мерапрыемствы.
2.2. Асноўныя задачы дзейнасці Савета маладых вучоных НАН Беларусі:
2.2.1. Развіццё навуковага і творчага патэнцыялу моладзі, садзейнічанне прафесійнаму росту, актыўнага ўдзелу маладых вучоных у фундаментальных і прыкладных навуковых даследаваннях;
2.2.2. Збор і сістэматызацыя інфармацыі аб айчынных і замежных фондах і праграмах, якія аказваюць грантавую падтрымку маладым навукоўцам;
2.2.3. Забеспячэнне ўдзелу маладых вучоных у размеркаванні сродкаў па праграмах і грантах, накіраваных на стымуляванне навуковай і творчай актыўнасці (гранты, імянныя стыпендыі для маладых вучоных і г.д.)
2.2.4. Садзейнічанне стварэнню базы дадзеных тых, хто выехаў за мяжу маладых вучоных НАН Беларусь з мэтай устанаўлення кантактаў і навукова-тэхнічных сувязяў, у тым ліку ў рамках рэалізацыі сумесных міжнародных праектаў.
2.2.5. Садзейнічанне арганізацыі доступу маладых вучоных да найноўшых інфармацыйных тэхналогіях і матэрыяльна-тэхнічнай базе навуковых арганізацый НАН Беларусі (адукацыйным тэхналогіям, абсталяванню, прамысловым узорам, карысным мадэлям і г. д.);
2.2.6. Арганізацыя канферэнцый, семінараў, навуковых школ, конкурсаў і іншых навуковых мерапрыемстваў для маладых вучоных, а таксама садзейнічанне выданню матэрыялаў па іх выніках правядзення;
2.2.7. Садзейнічанне арганізацыі сумесных навукова-даследчых праектаў і правядзенні мерапрыемстваў з Саветамі маладых вучоных устаноў, якія забяспечваюць атрыманне вышэйшай адукацыі, і навуковых цэнтраў, у тым ліку замежныя;
2.2.8. Прадстаўленне Перад Прэзідыумам НАН Беларусі інтарэсаў і сацыяльных правоў маладых вучоных на падставе аналізу выяўленых праблем;
2.2.9. Падрыхтоўка і правядзенне турыстычных, спартыўных і культурных мерапрыемстваў з удзелам маладых вучоных НАН Беларусі;
3.1. Савет маладых вучоных НАН Беларусі фарміруецца з прадстаўнікоў Саветаў маладых вучоных аддзяленняў навук і навуковых арганізацый, якія ўваходзяць у іх склад.
3.2. Арганізацыю і кіраўніцтва працай Савета маладых вучоных НАН Беларусі ажыццяўляе Бюро Савета маладых вучоных НАН Беларусі, якое складаецца з: Старшыні, двух намеснікаў старшыні, вучонага сакратара і старшыняў саветаў маладых вучоных аддзяленняў навук (па колькасці аддзяленняў навук).
3.3. Арганізацыю і кіраўніцтва працай Саветаў маладых вучоных аддзяленняў навук/навуковых арганізацый НАН Беларусі ажыццяўляюць старшыня, намеснікі старшыні і вучоны сакратар Саветаў маладых вучоных аддзялення навук/навуковых арганізацый НАН Беларусі.
3.4. Старшыня Савета маладых вучоных НАН Беларусі ўзначальвае савет і арганізуе яго дзейнасць. У выпадку адсутнасці старшыні яго функцыі выконвае намеснік старшыні небудзь вучоны сакратар.
3.5. Выбары старшыні Савета маладых вучоных НАН Беларусі ажыццяўляюцца з ліку кандыдатур, вылучаных Саветамі маладых вучоных аддзяленняў навук і навуковых арганізацый НАН Беларусі. Вылучэнне кандыдатур пачынаецца за месяц і завяршаецца не пазней за 7 дзён да заканчэння паўнамоцтваў дзеючага складу Савета маладых вучоных НАН Беларусі. Выбары ажыццяўляюцца паўнамоцнымі прадстаўнікамі Саветаў маладых вучоных аддзяленняў навук прапарцыйна колькасці маладых вучоных навуковых арганізацый, якія ўваходзяць у склад аддзяленняў навук (1 прадстаўнік ад 25 маладых вучоных) простай большасцю галасоў, форма галасавання вызначаецца сходам/канферэнцыяй. Галасаванне лічыцца сапраўдным пры ўдзеле ў ім не менш 2/3 ад агульнай колькасці паўнамоцных прадстаўнікоў Саветаў маладых вучоных аддзяленняў навук.
3.6. Намеснікі Старшыні і вучоны сакратар выбіраюцца на пасяджэнні Савета маладых вучоных НАН Беларусі па прадстаўленню Старшыні Савета маладых вучоных НАН Беларусі з ліку кандыдатур, вылучаных ад Саветаў маладых вучоных Аддзяленняў навук і навуковых арганізацый НАН Беларусі.
3.7. Выбары старшыні Саветаў маладых вучоных аддзяленняў навук/навуковых арганізацый НАН Беларусі ажыццяўляюцца адначасова з вылучэннем кандыдатур на пасаду Старшыні Савета маладых вучоных НАН Беларусі на агульным сходзе маладых вучоных аддзяленняў навук/навуковых арганізацый з ліку вылучаных кандыдатур ад навуковых арганізацый/структурных падраздзяленняў шляхам адкрытага галасавання. Адначасова па прадстаўленні зноў абранага Старшыні Савета аддзяленняў навук/навуковых арганізацый абіраюцца намеснік старшыні і вучоны сакратар Саветаў маладых вучоных аддзяленняў навук/навуковых арганізацый НАН Беларусі простай большасцю галасоў.
3.8. Старшыня Савета маладых вучоных НАН Беларусі/аддзяленняў навук/навуковых арганізацый НАН Беларусі мае права прымаць удзел у рабоце Прэзідыума НАН Беларусі/Бюро аддзяленняў навук/вучоных саветаў навуковых арганізацый адпаведна з правам рэкамендацыйнага голасу.
3.9. Савет маладых вучоных НАН Беларусі ажыццяўляе сваю дзейнасць на аснове гадавога плана работы, які прадстаўляецца на ўзгадненне галоўнаму вучонаму сакратару НАН Беларусі, які выносіць яго на зацвярджэнне Бюро Прэзідыума НАН Беларусі. Па выніках працы за год савет рыхтуе справаздачу, які дакладваецца Старшынёй Савета маладых вучоных НАН Беларусі на пасяджэнні Бюро Прэзідыума НАН Беларусі.
3.10. Сваю дзейнасць Савет маладых вучоных НАН Беларусі будуе на адзіных прынцыпах галоснасці і дэмакратычнасці.
3.11. Тэрмін паўнамоцтваў Савета маладых вучоных НАН Беларусі, яго Бюро/аддзяленняў навук/навуковых арганізацый складае тры гады з моманту выбараў.
4.1. Для выканання сваіх асноўных функцый Савет маладых вучоных НАН Беларусі мае права:
4.1.1. Выступаць з ініцыятывамі па пытаннях што тычацца дзейнасці маладых вучоных НАН Беларусі і ўносіць адпаведныя прапановы на разгляд Прэзідыума НАН Беларусі і Бюро Прэзідыума НАН Беларусі;
4.1.2. Узаемадзейнічаць з беларускім прафсаюзам работнікаў НАН і дэлегаваць сваіх прадстаўнікоў для працы ў пастаянна дзеючых камісіях з мэтай прадстаўлення інтарэсаў маладых вучоных пры вырашэнні сацыяльна-бытавых пытанняў;
4.1.3. Уносіць прапановы па размеркаванні сродкаў, якія вылучаюцца Прэзідыумам НАН Беларусі для фінансавання грантаў на выкананне навукова-даследчых работ, у тым ліку ўносіць прапановы аб падтрымцы і заахвочванні асобных маладых вучоных за дасягнутыя навуковыя поспехі;
4.1.4. Выкарыстоўваць ва ўстаноўленым парадку матэрыяльныя і фінансавыя рэсурсы НАН Беларусі для ажыццяўлення дзейнасці Савета;
4.1.5. Запытваць у апарата НАН Беларусі, органаў і арганізацый НАН Беларусі інфармацыю па пытаннях, якія адносяцца да кампетэнцыі Савета;
4.1.6. Прадстаўляць інфармацыю аб сабе і сваёй дзейнасці.
4.2. Савет абавязаны:
4.2.1. Выконваць працу савета ў адпаведнасці з ускладзенымі на яго задачамі і функцыямі;
4.2.2. Рыхтаваць прапановы, праекты дакументаў і інфармацыйна-аналітычныя матэрыялы для Прэзідыума НАН Беларусі і яго Бюро па ўсіх пытаннях, звязаных з праблемамі маладых вучоных і працай Савета;
4.2.3. Удзельнічаць у падрыхтоўцы і экспертызе дакументаў звязаных з праблемамі маладых вучоных НАН Беларусі;
4.2.4. Праводзіць пасяджэння Савета маладых вучоных НАН Беларусі не радзей аднаго разу ў год, пасяджэння Бюро Савета маладых вучоных па меры неабходнасці, але не радзей 1 разу ў квартал.
5.1. На правядзенне мерапрыемстваў, якія ўваходзяць у план работы Савета маладых вучоных НАН Беларусі (міжнародныя і рэспубліканскія навукова-практычныя канферэнцыі, семінары, конкурсы, выставы і т. д.), вылучаюцца грашовыя сродкі, якія фарміруюцца са сродкаў НАН Беларусі, добраахвотных ахвяраванняў юрыдычных і фізічных асоб і іншых крыніц у адпаведнасці з заканадаўствам Рэспублікі Беларусь.
6.1. Сапраўднае Палажэнне уступае ў сілу з моманту яго зацвярджэння Прэзідыумам НАН Беларусі.
6.2. Прапановы па змене гэтага Становішча выносяцца сходам Савета маладых вучоных НАН Беларусі, разглядаюцца на пасяджэнні Бюро Савета маладых вучоных НАН Беларусі і ўступаюць у сілу з моманту зацвярджэння іх Прэзідыумам НАН Беларусі.
6.3. Па заканчэнні тэрміну паўнамоцтваў Савета фармуецца новы склад Савета. Бюро Савета папярэдняга складу абавязана на працягу аднаго месяца перадаць справы зноў абранаму Бюро Савета маладых вучоных НАН Беларусі.
